Czyli moje rozważania na temat prastarego symbolu Swastyki.
Pomimo tego, że w internecie można już znaleźć całkiem sporo informacji na ten temat i przez chwile zastanawiałem się czy jest w ogóle sens o tym pisać, to postanowiłem dorzucić swoje parę groszy. A co!
Zrozumieć starożytny symbol.
Jak nie symbolem Słońca to czym zatem może być Swastyka? To pytanie zadają sobie ludzie od stuleci. Ja postaram się odpowiedzieć na nie w tym krótkim artykule. Niniejszy tekst stanowi zbiór mojej wiedzy i przemyśleń na temat tego starożytnego symbolu.
Charakterystyka.
Swastyka to krzyż z czterema ramionami zagiętymi na końcu. 卐 to najbardziej podstawowa i pierwotna forma Swastyki. Może ona mieć ramiona zagięte w prawą stronę 卐 (Swastyk prawoskrętna) lub ramiona zagięte w lewą stronę 卍 (Swastyka lewoskrętna), ale jeżeli weźmiemy pod uwagę kierunek ruchu to wtedy Swastyka 卐 staję się lewoskrętna bo jej ruch odbywa się w lewą stronę zgodnie z ruchem wirowym a Swastyka 卍 staje się prawoskrętną bo jej ruch jest w stronę prawą. Występują również inne kształty Swastyki, z ramionami powyginanymi w różne strony.
Swastyka prawoskrętna a lewoskrętna.
Czy jest jakaś zależność według której stosowano Swastykę prawoskrętną albo lewoskrętną? Być może. Obie formy Swastyki pojawiają się od zawsze, przy czym Swastyka prawoskrętna wydaje się pojawiać częściej na starszych znaleziskach.
Współcześnie w hinduizmie jednej i drugiej Swastyce przypisana jest inna symbolika ale o tym później.
Nazwa.
Na przestrzeni wieków Swastyka nazywana była różnie, w zależności od kultury, svastika, gammadion, fylfot, hakenkreuz, krzyż gamma itd.
Świaszczenica.
Świaszczenica (lub świążczenica) to chyba najstarsza nazwa tego symbolu w języku Polskim, używana przez dr. Jana Sasa Zubrzyckiego. Napisał on
„Do dziś mamy słowo: Ś w i a s z c z e n n i k, mocą
którego możemy zawyrokować, iż w językach sławiańskich
świaszczenica (lub świążczenica) była określeniem znaku,
posiadającego dwie linje krzyża równoramiennego z koń-
cami załamanymi.”
„Skoro swastyka sama w brzmieniu swojem zdradza pocho-
dzenie od źródła sławiańskiego ś w i a t, w takim razie jest
właściwością wyłącznie szczepu sławiańskiego, który ś w i a t
uważał za pojęcie najwznioślejsze istności ze światłem, z ja-
snością związanej. Zatem swastyka to istotnie świaszczenica
staro-sławiańska, rozpowszechniona po krańcach świata od
końca Indji aż po wybrzeża zachodu najdalszego. Jeżeli co
najpotężniej popiera wywody Kołłątaja, iż w pierwotności
oświecenia największy udział brał szczep sławiański, oraz,
że z mową sławiańską z początku była najwięcej rozpo-
I wszechniona sztuka ze Sławiańszczyzny pochodząca – to
sama ś w i a s z c z e n i c a już uchyla zaprawdę wszelkie
wątpliwości! „
Obecnie Swastyka zwana jest w kręgach pasjonatów Słowiańszczyzny, Swargą, Swarzycą, Świszczycą.
Zastanawiałem się długo czy w artykule użyć tej nazwy czy jednak nazwy Swastyka. Zostałem jednak przy Swastyce ponieważ pod tą nazwą ten symbol jest lepiej znany.
Swastyka u Sławian.
Jaką wiedzę o Swastyce mieli pierwsi Sławianie? Jak ją nazywali? Co u nich symbolizowała? Tego nie wiadomo. Symbol Swastyki używany był powszechnie na terenach Sławiańszczyzny aż do II wojny światowej kiedy to wizerunek tego symbolu zmienił się o 180 stopni.
Współcześnie utożsamiana jest z Bogiem Swarogiem i uznaje się ją za symbol solarny.
Więcej o Swastyce w kulturze Sławian znajdziecie gdzie indziej. Jest tego sporo.
Swastyka w innych starożytnych kulturach.
Pomimo tego, że symbol ten ma więcej niż 12 tys. lat to na jego temat nie wiadomo zbyt wiele. Poza tą akademicką teorią o solarnym pochodzeniu. Brak źródeł konkretnie mówiących co w zamierzchłych czasach symbolizowała Swastyka. Wszystko to domysły.
Symbolika Swastyki dzisiaj.
Oczywiście najpopularniejszą wersją znaczenia Swastyki jest ta która mówi o tym, że Swastyka to symbol solarny, symbolizujący ogień oraz Słońce i jego ruch po nieboskłonie.
W krajach dalekiego wschodu ale i nie tylko, po dziś dzień funkcjonuje ten symbol. Jak wskazują różne źródła, w hinduizmie współcześnie Swastyka prawoskrętna 卐 zwana jest Swastyką i jest symbolem Boga Surya (Słońca) a przeciwna jej Swastyka lewoskrętna 卍 to Sauwastika i utożsamiana jest z nocą oraz Boginią Kali. Swastyka w sanskrycie oznacza „sprzyjająca samopoczuciu” lub „dająca pomyślność”. Można napotkać informacje, że nazwa chociaż pochodzi z sanskrytu to nie jest taka stara i starożytna jakby mogło się wydawać.
O Swastyce w dzisiejszych czasach więcej informacji znajdziecie gdzie indziej, nie będę się o tym rozpisywał.
Występowanie.
Swastykę można znaleźć praktycznie na całym świecie.
Przypuszcza się, że Swastyka rozpowszechniła się na świecie wraz z rozwojem i rozpowszechnianiem rolnictwa. Uznaje się ją w tym kontekście również jako symbol płodności.
A może Swastykę po świecie rozprowadzili pierwsi indoeuropejczycy? Wiadomo przecież, że dotarli aż do Chin a m.in. u starożytnych ludów obu ameryk, podobno uważano, że rolnictwo i rzemiosło przyniósł im biały brodaty człowiek, „Bóg”.
Najstarsze ślady Swastyki.
Za najstarsze Swastyki uznaje się symbole z Armenii z Doliny Ararat oraz z Ukrainy z Mezynia.
Swastyki z Armenii.
Uważa się, że większość malowideł naskalnych z całego świata przedstawia nocne niebo.
Na pierwszych malowidłach naskalnych Swastyka często widnieje razem z innymi symbolami, spiralami, krzyżami, Słońcami, Księżycami itd. co ewidentnie świadczy o tym, że Swastyka to nie symbol Słońca.
Swastyki z Ukrainy.
Swastyka na figurce ptaka? Posłaniec z nieba z boskim symbolem?
Spirale.
Wspomnę jeszcze szybko o spiralach. Spirale są jednym z najczęstszych motywów geometrycznych malowanych i rzeźbionych na całym świecie. Mimo to symbolika spirali w sztuce prehistorycznej jest spekulatywna. Niektórzy twierdzą, że mogła reprezentować Słońce lub portal do świata duchów. Być może reprezentowały samo życie lub życie poza życiem — wieczność. Być może, miały bardziej prozaiczny, funkcjonalny cel, jakim jest mierzenie czasu.
Inne teorie o pochodzeniu Swastyki.
Najpopularniejsze i najmniej fantazyjne są chyba dwie. Pierwsza z nich, to ostatnio popularna teoria, nazwijmy ją teorią „Wielkiego Wozu” oraz druga mniej znana teoria, nazwijmy ją teorią „Komety”.
Teoria komety.
Ta teoria wskazuje jako początek symbolu Swastyki kometę która pojawiła się na starożytnym niebie, ustawiła się pod odpowiednim kątem do Ziemi i jej ogon przybrał kształt Swastyki. Napisał o tym książkę Carl Sagan (Comet, 1985 r.). Carl bierze w niej pod lupę stary chiński manuskrypt z II w p.n.e. który przedstawia różne rodzaje ogonów komet. Widnieje na nim ogon o kształcie Swastyki.
Miałoby to sens gdyby nie to, że przecież najstarsze Swastyki mają po 12 tys. lat lub więcej, więc taka kometa musiałaby pojawiać się systematycznie w starożytności. Wątpliwe jest, że taka wiedza przetrwała 12 tys. lat aż do powstania manuskryptu.
Teoria Wielkiego Wozu.
Teoria Wielkiego Wozu wydaje mi się najbardziej prawdopodobna. Dlatego dalej skupie się tylko na niej i wymienię kilka argumentów za nią przemawiających.
Gwiazda Polarna.
Każdy chyba słyszał o Gwieździe Polarnej? W uproszczeniu jest to gwiazda która znajdująca się centralnie nad biegunem północnym. Dokładniej? Jest to gwiazda, obecnie Polaris, która znajduje się najbliżej północnego bieguna niebieskiego Ziemi. Co to jest biegun niebieski? Jest to punkt przebicia sfery niebieskiej przez jej oś obrotu, zwaną też osią świata. W praktyce, z perspektywy obserwatora znajdującego się na Ziemi wygląda to tak, że wszystko co na niebie kręci się w okół tego punktu. Jak wszystko to także Wielki Wóz, asteryzm gwiazdozbioru Wielkiej Niedźwiedzi. Co w tym nadzwyczajnego? Najlepiej będzie jak wstawię grafikę.
Widzimy na załączonej grafice, że Wielki Wóz w najważniejszych momentach w roku, tzn. podczas przesilenia zimowego, równonocy wiosennej, przesilenia letniego i równonocy jesiennej, tworzy Swastykę ale to już pewnie widzieliście.
Kształty.
Jak już wkleiłem tę grafikę to od razu poruszę kwestie kształtów Swastyki. Łącząc inaczej gwiazdy z Wielkiego Wozu możemy uzyskać różne kształty i kierunki ruchu tego symbolu które odnajdziemy na starożytnych artefaktach.
Axis Mundi.
Każdy chyba spotkał się z pojęciem Axis Mundi? Axis Mundi to oś kosmiczna, oś świata. Według wierzeń różnych ludów, były to słupy kultowe, góry, drzewa, kurhany itd. Oś kosmiczna łączyła się z punktem centralnym wokół którego obracał się kosmos.
Szamańskie sanktuarium.
W 2012 roku w okolicach Szczecina odkryto szamańskie sanktuarium sprzed ok. 9 tys. lat. Znaleziono tam między innymi cisowe ostrza wbite w ziemie, ułożone w kształt Wielkiego Wozu. Daje to nam wyobrażenie tego jak bardzo ludzie w tamtych czasach przywiązywali wagę do tego co działo się na niebie i do samego Wielkiego Wozu. Po co mieliby to robić? Na przykład do mierzenia czasu. Przecież Wielki Wóz dzielił rok na cztery części.
Miara czasu.
W książce „Wierzenia ludowe Słowian” Kazimierza Moszyńskiego możemy przeczytać, że Słowianie mierzyli czas między innymi Wielki Wozem.
„Przy określaniu czasu służą naogół Słowianom jako wskaźniki przedewszystkim Plejady i Orjon, dalej Wóz (t. j. Wielka Niedźwiedzica), Droga Mleczna oraz planeta Wenus.”
Tybetańskie malowidła.
Ciekawym przykładem są Tybetańskie malowidła naskalne, datowane na epokę żelaza.
Widzimy tutaj, Słońce, Księżyc i Swastykę która jest odrębnym obiektem. Nie symbolizuje Słońca ani Księżyca, tylko jest czymś innym. Czym? Kometą? Czy może centrum wszechświata wokół którego krąży Słońce i Księżyc?
Następne malowidło.
Ten sam schemat, Słońce, tym razem wyraźnie nakreślone krzyżem w kole (prastary symbol Słońca), Księżyc oraz Swastyka w centrum. Widać tutaj wyraźnie, że Swastyka to nie Słońce.
Następne malowidła.
I jeszcze jedno zdjęcie, już ostatnie.
Tutaj namalowane jest dodatkowo drzewo, kosmiczne drzewo?
„W tej sztuce naskalnej swastyka zdaje się symbolizować źródło istnienia, podczas gdy słońce i księżyc są głównymi dychotomicznymi symbolami kosmosu. W doktrynie Bon swastyka jest nadal najbardziej nowatorskim symbolem, ściśle związanym z powstaniem życia i innymi głębokimi koncepcjami religijnymi.”
https://www.tibetarchaeology.com
Oczywiście są to malowidła sporo późniejsze niż pierwsze Swastyki z Armenii czy Ukrainy. Przez ten czas symbolika Swastyki mogła ulec zmianie.
Inne malowidła naskalne.
Tutaj także widzimy, oddzielny symbol Słońca (koło z krzyżem) i oddzielny symbol Swastyki.
Teoria nie taka nowa.
Teoria Wielkiego Wozu jako źródła symbolu Swastyki nie jest wcale taka nowa jakby mogło się wydawać. Jako pierwszy zaproponował ją René Guénona, francuski myśliciel i pisarz ezoteryczny, badacz tradycji religijnych, metafizycznych i mistycznych, współtwórca koncepcji tradycjonalizmu integralnego.
Według René Guénona swastyka reprezentuje biegun północny i ruch obrotowy wokół osi centralnej, reprezentuje też Słońce jako odbitą funkcję bieguna północnego. Jako taka jest symbolem życia, reprezentuje najwyższe zasady wszechświata oraz Boga absolutnego.
Rydwan Bogów.
Na angielskojęzycznej Wikipedii możemy znaleźć jeszcze jeden ciekawy trop. Pod hasłem Swastika widnieje informacje, że pewien naukowiec o imieniu Reza Assasi zaproponował teorie w której to Swastyka reprezentuje biegun niebieski a jej ramiona to konstelacja Smoka.
Reza Assasi twierdzi, że ten symbol został później potwierdzony jako czterokonny rydwan Mitry w starożytnej kulturze Iranu. Wierzyli oni bowiem, że kosmos jest ciągnięty przez cztery niebiańskie konie, które obracały się wokół ustalonego środka. Assasi sugeruje, że to pojęcie rozwinęło się później w mitologii rzymskiej, ponieważ symbol pojawia się w mitrycznej ikonografii i prezentacjach astronomicznych.
Mitra to jeden z bogów solarnych w mitologii indoirańskiej, którego kult narodził się w II tysiącleciu p.n.e. Mitra był przedstawiany jako wojownik w pełnym uzbrojeniu na zaprzęgniętym w białe konie rydwanie.
W wielu kulturach Swastyka symbolizuje konie rydwanu Boga Słońca, sam rydwan lub jego koła.
Gdy przyjrzymy się konstelacji Smoka (Draco) i Wielkiego Wozu (Ursa Major) na niebie…
… to faktycznie możemy dostrzec tam konia (głowę konia) zaprzęgniętego do rydwanu. Nie bez powodu Wielki Wóz to Wielki Wóz, od dawien dawna ten obiekt utożsamiany był z wozem konnym, rydwanem.
Nabiera to jeszcze większego sensu gdy weźmiemy pod uwagę takie znaleziska jak te w których ramiona Swastyki zakończone są głowami koni, węży lub smoków.
Swastyka prawoskrętna, zakończona głowami koni, z kierunkiem ruchu takim jak Wielki Wóz.
Zoomorfizm.
Obserwatorium w Arkaim.
Teorie Wielkiego Wozu potwierdza rosyjski archeolog Gennady Zdanovich, który studiował i badał najstarsze przykłady tego symbolu w kulturze Sintashta. Według niego Swastyka symbolizuje i reprezentuje wszechświat oraz wirujące konstelacje wokół północnego bieguna niebieskiego, z punktem centralnym w Gwieździe Polarnej.
Zdanovich prowadził wykopaliska w ruinach Arkaim, mieście Swastyki. Na stanowisku w Arkaim, znaleziono wiele artefaktów ze Swastykami oraz najstarsze konne rydwany.
Obserwatorium w Arkaim podczas przeprowadzonych doświadczeń pozwoliło na obserwację 18 zjawisk astronomicznych z wykorzystaniem 30 elementów. Są to zachody słońca i wschody słońca w dniach równonocy i przesilenia, a także zachody słońca i wschody słońca podczas niskiego i wysokiego Księżyca. Dokładność z jaką można było dokonać pomiarów to 1 minuta kątowa.
Gwiezdny Bóg Bałtów.
Sveistiks (zadziwiająco podobna nazwa do Swastyki) bo o nim mowa, to w mitologii Bałtów Bóg gwiazd, młody kowal będący twórcą sklepienia niebieskiego. Obowiązkami niebiańskiego kowala było wykuwanie piorunów Perkunowi. Inny mit mówi, że to on wykuł złotą tarcze, a bogowie zawiesili ją na nieboskłonie, jako Słońce. W mitach o Sveistiksie występuje także koń i wąż.
Swastyka = Sveistiks = Swaróg = Niebiański kowal który wykuł Słońca ale sam nim nie był. Swaróg nie był Słońcem, nie był Bogiem solarnym.
Precesja Ziemi.
Osoby świadome ruchu precesyjnego Ziemi, zapytają zapewne „zaraz, zaraz a co z precesją Ziemi?! Przecież układ Wielkiego Wozu względem bieguna niebieskiego Ziemi ulegał zmianie!” Oczywiście ulegał ale przecież ruch precesyjny odbywa się po okręgu. Dziś Wielki Wóz tworzy Swastykę na nocnym niebie i kiedyś był czas, że też tworzył. Kiedy to było? Sprawdźmy.
Jasnoniebieskie oznaczenie NCP to zmienny biegun niebieski, zmieniający się wraz z precesją Ziemi a ciemne oznaczenie NCP to dzisiejszy biegun niebieski, czyli Gwiazda Polarna, Polaris.
Widzimy już jak bardzo rozjechały się bieguny niebieskie, ciemnoniebieski to współczesny biegun i jak bardzo różnił się układ Wielkiego Wozu względem bieguna niebieskiego stałego. Wielki Wóz znajduje się dyszlem bliżej bieguna. Może to wyjaśnia dwie formy Swastyki, prawo i lewoskrętną? Raz łączono przodem a raz dyszlem?
Dobrze widoczna konstelacja Smoka która mogła tworzyć ramię Swastyki. Coraz większa rozbieżność między biegunami.
No i dochodzimy do roku około 24 500 p.n.e. kiedy to oba bieguny zbliżają się do siebie i mamy układ podobny do współczesnego. Można wysnuć hipotezę, że symbol Swastyki powstał nawet 26 tys. lat temu albo i jeszcze wcześniej, podczas któregoś okrążenia precesyjnego z takim układem gwiazd.
Podsumowanie.
Człowiek od zarania dziejów spoglądał w niebo, było dla niego czymś niezrozumiałym, nieosiągalnym, zdumiewającym, boskim. Do tego stopnia było dla niego fascynujące, że zaczął zjawiska astronomiczne ubierać w mity, wierzenia i religie. W niebie mieszkali bogowie, różne duchy i dusze zmarłych przodków. Swoje wierzenia uwieczniał na skałach. Siłą rzeczy wzrok człowieka skupił się na centralnym punkcie wokół którego odbywał się ruch wirowy wszechświata (ruch po okręgu) oraz na najbardziej zauważalnych na niebie obiektach. Dzięki temu ruchowi i tym obiektom można było podzielić rok na części, 4 pory i 12 miesięcy. Można było mierzyć czas w ciągu nocy i dnia. Ruch wirowy był zauważalny praktycznie wszędzie, wysoko na niebie i nisko w przyrodzie. Wszystko podlegało ruchowi, zataczało krąg życia, rodziło się, umierało i ponownie odradzało. Nawet Słońce i Księżyc podlegał temu zjawisku więc musiało ono być wyżej w hierarchii Bóstw. Wszystko wirowało wokół jednego punktu który został zobrazowany jako Swastyka.
Aktualizacja, 23.06.2019
Bośniacki, średniowieczny nagrobek ze Swastyką.
Tutaj także widzimy z lewej strony symbol który wydaje się być Słońcem, po środku wyobrażenie Księżyca i po prawej stronie Swastykę.
Materiały uzupełniające.
Dla pogłębienie wiedzy o symbolu polecam:
„Swastyka – kilka refleksji na temat symbolu” Anna Zasuń http://dlibra.bg.ajd.czest.pl:8080/Content/977/ResPoliticae4-235.pdf
http://www.tibetarchaeology.com
https://allinnet.info/interesting/the-history-of-the-kerakhach-the-armenian-swastika
https://slowianskiekoszulki.wordpress.com/2018/09/01/kolowrot-to-nie-prastary-symbol
https://en.wikipedia.org/wiki/Swastika
„Swasyka w dziejach cywilizacji” Filip Budda
” The Swastika. The earliest known symbol, and its migrations; with observations on the migration of certain industries in prehistoric Times. ” Thomas Wilson https://books.google.pl/books?id=-KsSAwAAQBAJ
Autor: Karol Gruszewski, Słowiańskie Koszulki.
Słowiańskie Koszulki 
No, miałem wątpliwości na początku, ale ta teoria rzeczywiście ma sens. Muszę pooglądać nocne niebo i upewnić się.
PolubieniePolubione przez 1 osoba
Akurat ułożenia Wielkiego Wozu są potwierdzone 🙂
PolubieniePolubienie
Znaczenie tego symbolu jest bardziej rozbudowane. Swastyka (światy-styka) to symbol naszej galaktyki, tj. Drogi Mlecznej. 4 ramiona swastyki = 4 ramiona galaktyki Drogi Mlecznej (choć oficjalnie nauka zna jak na razie 2 ramiona, ale z wolna sugeruje się, że jest ich więcej).
PolubieniePolubione przez 1 osoba
Chyba już oficjalnie potwierdzone jest, że Droga Mleczna jest galaktyką 4 ramienną a może to tylko przypuszczenia, nie sprawdzałem. Tak, jest to symbol o rozbudowanym znaczeniu ale aż tak daleko bym nie wybiegał. Owszem symbolizuje ruch wirowy który jest wszechobecny. Światy-styka, bo jest na styku światów, niebiańskiego i ziemskiego 🙂
PolubieniePolubienie
Urządzenie oparte o ten kształt zapewnia brakujący środek transportu
PolubieniePolubione przez 1 osoba
Świaszczenica nie zawiera rdzenia z głoską „t”, a już jej mutacja „swastika”, taki rdzeń posiada. nie oznacza więc terminu z ta głoską, „świaT”. Ale pokrewne, związane ze światłem. Bo świat od ś-wiatła pochodzi. Skoro „świaszczenica” jest wcześniejsza, (chociaż te nazwy zależą zapewne od regionu świata), to mamy tutaj podział: „ś – wiaszcz/wiasz – czenica” . Pierwszy morfem to jak w języku polskim gdzie głoska ś jest liczna w wyrazach oznaczających; światło, jasność, biel. Drugi, „wiaszcz”, jak „wieszcz/wieda”, to coś co się ukazuje, objawia, prowadzi. Sam rozkład rdzeni tego wyrazu na to wskazuje; wi – asz ; widoczne – wysoko. Ostatni rdzeń „czyni-ca”, jest kolejnym rdzeniem, od „czyni”, zakończonym przyrostkiem wskazującym, zaimkiem „ca/sa” czyli „ta”. Sens jest taki; „jasność/światło – prowadzące – czyniące”. Układ nieco bezsensowny, bo powinien kończyć się na „świasza” lub „świaszcza”. Coś co prowadzi, tym samym czyni, działa. Nie ma potrzeby wskazywania jeszcze tej czynności dodatkowo. Rzecz więc raczej tkwi w drugim układzie, rozbiorze szerszym, jako; „ś – wi – asz – czeni – ca” ; „światło – widoczne/widzialne – wysoko ( bo as/asz/al/ar to wysokie jak as-tral, gwi-as-da) – czyni – ta”. Takie znaczenie współgra z odaryjskim terminem indyjsko-azjatyckim; „si-wa-as-ti” ; światło – ta/tu – wysoko – tam/te” . To więc dawny drogowskaz z północnego nieba, nazwany dość prosto, bo niezwykle praktyczny dla myśliwych i wędrówek ludów. Stąd tylko u Polahów i Chińczyków 9co zapewne od Arjów), jej fragment na niebie nazwano „wielki wóz”, gdy inne ludy nazywają go „wielka niedźwiedzica”.
PolubieniePolubione przez 1 osoba
😀 😀 😀
Specjalista od morfemów nie mógł się oprzeć przedstawieniu swojego bełkotu.
U Białczyńskiego już nie może tego robić, to tutaj próbuje. Zaraz będzie nawracał na wolne chrześcijaństwo – „miłości pełne”.
😀 😀 😀
PolubieniePolubienie
nie jest prawdą, że nie ma wiarygodnych źródeł wiedzy na temat znaczenia swastyki. Lenistwo religioznawców i innych badaczy jest w tym zakresie ujmujące. Polecam wiedze na ten temat zawartą w Bon i szamanizmie syberyjskim, w których to źródłach nawiasem mówiąc znaczenie się pokrywa. Oczywiście można nadal snuć różnorakie teorie, szczególnie jeśli się ceni bardziej własne interpretacje niż źródła…
PolubieniePolubione przez 1 osoba
Nie ma to, jak źródła i dogmaty. Co tam myślenie? Już inni za nas wcześniej wymyślili, nam pozostało klęczenie i słuchanie, jak świnia grzmotu.
PolubieniePolubienie
nie oczywiście lepsze dyrdymały niż źródła historyczne, etnograficzne i religioznawcze, tylko że to nie jest nauka ale imaginacja, współcześnie najczęściej sprzężona z new agem. Zresztą panie Smoliński, jeśli ma Pan jakieś argumenty merytoryczne na przeciw to poproszę o dyskusje merytoryczną, nie opryskliwość i arogancję. Pozdrawiam
PolubieniePolubienie
pół roku minęło i merytorycznej polemiki się nie doczekałem, nie spodziewałem się niczego innego:) pozdrawiam
PolubieniePolubienie